Jij rouwt niet goed. Dat zijn de woorden die ik vooral tegen mijzelf zei toen Benja net was overleden. Ik dacht dat ik machteloos, hopeloos, gebroken en verloren zou zijn. Dat laatste was ik dan ook zeker. Maar niet in mijn gemis van hem. Ik was vooral verloren in mijn vertrouwen over wat goed was voor mezelf. Verloren in mijn balans tussen mijn hoofd en mijn hart. Verloren in wat ik dacht dat ik zou moeten voelen en wat ik eigenlijk voelde.
Nu is er bij rouwen dan ook geen goed of fout, wordt vaak gezegd. Maar hoe zit het dan bijvoorbeeld met rouwtaken of het rouwmodel van Elisabeth Kübler-Ross. In haar model beschrijft ze door welke stadia mensen gaan, nadat ze iemand hebben verloren; van ontkenning en woede ga je naar een onderhandelingsfase, vervolgens beland je in een depressie en uiteindelijk bereik je de acceptatie.
Sinds de presentatie van haar theorie, in 1969, zijn – over de hele wereld – miljoenen professionals in de gezondheidszorg en het welzijn opgeleid met deze theorie. Ook vandaag de dag gebeurt dat nog steeds. Het rouwmodel van Kübler-Ross beschrijft een aantal opeenvolgende emoties die je zou kunnen voelen bij rouw. En het feit – alleen al – dat er een model bestaat, geeft daarmee ook de indicatie dat je iets verkeerd zou kunnen doen. Dat is iets wat Rob Bruntink in een blog onder de loep neemt.
Rob Bruntink – journalist en expert palliatieve zorg – zegt hierover: ‘Terwijl Kübler-Ross in haar model een béschrijvende fasering aangeeft, is het uitgegroeid tot een vóórschrijvende fasering. Met andere woorden: rouwenden (en al die miljoenen professionals om hen heen) zijn vaak gaan denken dat deze volgorde van emoties en ervaringen de goede manier van rouwen is. Er zijn vele voorbeelden bekend van mensen die zich afvroegen of ze wel goed rouwden, omdat ze bij zichzelf een bepaalde fase hadden gemist. Of die hulp gingen zoeken omdat ze merkten dat ze opnieuw in “de woede-fase” terecht waren gekomen, terwijl ze die eigenlijk al gehad moesten hebben.
Het ongelooflijk precaire, intieme, complexe, persoonlijke palet van gevoelens en gedragingen, dat optreedt na het verlies van iemand van wie je veel hield, heeft Kübler-Ross vastgelegd in een soort mal. In dat model mag ieder individu “slechts” vijf gevoelens en houdingen beleven in zijn rouwproces.
Hoe heeft het zo populair kunnen worden? Heel eenvoudig: zo’n model is “lekker simpel” en overzichtelijk. Het is verleidelijk om daarin te geloven. Laten we wel wezen: in rouw zijn gaat gepaard met behoorlijk wat chaos en verwarring. Hoe fijn is het dan om te denken dat daaronder toch een soort orde of structuur zit? Het model biedt daarnaast ook hoop. Hoop dat er licht aan het eind van de tunnel is, in de vorm van “acceptatie”, zodat het leven daarna weer gewoon verder kan gaan. Dus hou me ten goede: het model heeft zeker waarde. Maar naar de schadelijke kanten wordt veel te weinig gekeken.’
Nu zijn er steeds meer rouwtherapeuten en coaches die jou inderdaad kunnen en zullen vertellen dat je het niet fout kunt doen. Rouwen is net zo persoonlijk als leven. Wat Jojanneke van der Kolk al zo mooi zegt in haar reactie in het stuk Wij Zijn Nel: ‘Ik vind het met name lastig dat mensen het idee hebben dat je ‘goed’ moet rouwen en het normaal is omdat ook zo te vragen. We vragen elkaar toch ook niet ‘leef je eigenlijk wel goed?’. Rouwen is voor mij net als leven.’
Oké, we zijn het er dus over eens dat je het rouwen niet fout kunt doen. Maar welke dingen zijn tóch af te raden als je in rouw bent, als je net of al langer iemand hebt verloren. Welke dingen die jij doet, denkt of zegt zouden onze ervaringsdeskundigen jou toch een beetje afraden.
Maartje Lute oprichter NEL Magazine / Spiritueel rouwcoach en moeder van Benja
´Als ik iets geleerd heb van mijn eigen ‘rouwproces’, of beter gezegd mijn levensproces, na het overlijden van Benja, is het dat de enige met wie ik hierin (over het algemeen) rekening hoef te houden ikzelf ben. Dan bedoel ik natuurlijk niet dat je helemaal niet meer om hoeft te kijken naar anderen en hun gevoelens. Maar je hoeft zeker niet méér rekening te houden met een ander dan met jezelf. Vraag jezelf vaker af: hoe voel ik me in deze situatie, hoe voel ik me óver deze situatie, wat heb ik nu nodig, wat heb ik niet nodig. Het is een ‘mooi’ moment om jezelf en jouw wensen beter te leren kennen. Mensen snappen dat je meer tijd voor jezelf nodig hebt, dat je niet meer overal aan mee doet, of dat je afspraken eerder afzegt. Gebruik deze periode, naast het verdriet, om te ontdekken wat wel en niet werkt voor jou.´
Hiske Kuilman – Oprichter De Babyverlies Academie, Hugo Magazine en moeder van Hugo
‘Als je midden in het rouwproces zit, voelt het misschien alsof het verdriet je leven voor altijd zal beheersen. Toch kan het je helpen om te geloven dat het ooit beter wordt. Ook al weet je nog niet hoe, je kunt wel de keuze maken om het verdriet niet de rest van je leven te laten bepalen. Je geeft het verlies van je kind geen plekje, maar je verweeft het in je leven. Dat is niet gemakkelijk. Dat is heel hard werken. Het betekent dat je het verdriet moet aangaan. Tijd en ruimte moet maken om te rouwen. En tegelijkertijd er niet in moet verdrinken. Het gaat om het vinden van balans tussen bezig zijn met het verlies en met het aanpassen aan je nieuwe leven. Ik geloof dat rouwen niet eindigt met acceptatie, zoals vroeger werd gedacht. Rouwen begint met acceptatie. Accepteren dat je niets kunt veranderen aan het verleden. Dat je geen enkele invloed hebt op waar je nu staat. Pas dan kun je kijken naar de toekomst. Naar de manier waarop je dit verlies daar onderdeel van wilt laten zijn.’
…. lees je verder in NEL Magazine 6 – bestel de pre-order vanaf nu op www.nelmagazine.nl/winkel
LET OP NEL Magazine 6 is vanaf 14 februari 2023 leverbaar.
Schrijf je in voor NEL's nieuwsbrief
Blijf één keer per maand op de hoogte van alles wat jij belangrijk vindt.
Je gegevens worden gebruikt voor het versturen van onze nieuwsbrief zoals omschreven in onze privacyverklaring.
© 2023 NEL Magazine | Privacyverklaring
