Marieke van der Ploeg is orthopedagoog generalist. Daarnaast is ze moeder van Mette, Dide en Filou. Dide overleed een week na haar geboorte. Ik vond Marieke de juiste ‘kandidaat’ om ons meer uitleg te geven over EMDR en wat dat kan betekenen in je rouwproces.
‘Dide is geboren met acute myeloide leukemie. We wisten van te voren niet dat ze ziek was. Ik heb een goede zwangerschap gehad en een goede bevalling. Er waren totaal geen tekenen dat er iets mis was. Toen ze geboren werd, was ze wel erg grauw en had ze gekke plekjes op haar lijfje. Dat heb ik wel gezien maar niet geregistreerd denk ik. Ze kreeg direct een warme doek over zich heen. Al na vijf minuten zei de verloskundige wel: ‘Oh ze heeft allemaal vreemde plekjes.’ Vanaf daar ben ik wat momenten kwijt. Het werd ineens erg druk in de kamer en ze hebben haar meegenomen om extra zuurstof te geven. Mijn man was daar allemaal bij. Het ziekenhuis in Breda, waar wij dus waren heeft snel contact opgenomen met het Sofia kinderzieken huis in Rotterdam. Daar werd snel duidelijk dat het vier dingen konden zijn, waarvan acute leukemie er één was. De artsen hadden al wel tegen mijn man gezegd, welke van de vier het ook is, het is echt niet goed. Ik ben om 14:00 uur ‘s middags bevallen van Dide en die nacht om 12 uur lag ze al aan de chemo in Rotterdam. Na een week is ze overleden. Het is enorm zeldzaam om zo klein al zo ziek te zijn. Er zijn artsen die dit in hun loopbaan nooit meemaken, het is echt heel zeldzaam.
Ik moet zeggen dat het met ons best wel oké gaat. Het hielp dat ik na mijn zwangerschapsverlof, wat ik wel gewoon heb uitgezeten, met een nieuwe baan kon beginnen. Daar was ik niet meteen de moeder van de overleden baby, maar eerst gewoon Marieke. Natuurlijk weet iedereen daar inmiddels wat er gebeurd is, maar het hielp mij erg dat dat in het begin niet gelijk zo was. Ik heb wel eens gedacht, jeetje ik ga er wel makkelijk doorheen, hoor je je niet veel slechter te voelen als je kindje overleden is? Maar mijn therapeut legde uit dat rouw ook in stukjes kan komen en dat het niet altijd in één in een grote dosis hoeft te komen.
Ik heb zelf geen EMDR gehad. Ik heb het er wel verschillende keren met mijn therapeut over gehad, maar toch besloten om het niet te doen. Ik was zwanger van Filou toen ik bij de psycholoog liep en ik keek erg op tegen de bevalling. Dat zou immers het eerste moment zijn waarop we zouden zien of Filou gezond was of niet. Mensen probeerden me gerust te stellen door te zeggen dat alle echo’s toch goed waren. Maar dat was bij Dide ook het geval geweest. Ik geloofde pas dat alles goed was, toen ze gezond en wel in mijn armen lag. Ik had EMDR kunnen doen gericht ‘op’ de aanstaande bevalling om te zorgen dat ik daar minder angst en spanningen voor zou hebben. Ik had ook EMDR kunnen doen op de herinnering aan de bevalling van Dide. Maar dat wilde ik niet. Ik had al zo weinig herinneringen aan haar en die wilde ik precies zo in stand houden, dan maar met de scherpe randjes die erbij hoorden. Blijkbaar had ik niet zo veel last van spanning voor aankomende bevalling én weinig belastende herinneringen aan de bevalling van Dide, ondanks dat dit een heftig moment was. Anders had ik waarschijnlijk wel een andere keuze gemaakt.’
‘Ik werk als orthopedagoog generalist. Ik heb negen jaar in de jeugd GGZ gewerkt daar heb ik de EMDR-opleiding gedaan en nu werk ik in de gehandicaptenzorg. Ik geef zelf ook nog therapie en ben ik met EMDR bezig. Ik heb ervoor gekozen om deze opleiding volgen omdat het iets is wat nel resultaat oplevert en het ook goed werkt bij jeugd en kinderen.’
‘Het haalt inderdaad de scherpe randjes eraf. de herinnering wordt neutraler, de negatieve maar ook de eventueel positieve emoties die met de herinnering gepaard gaan worden minder sterk. En het kan ervoor zorgen dat sommige (delen) van herinneringen wat op de voorgrond treden en andere meer naar de achtergrond verdwijnen. Je weet van te voren nooit exact wat het resultaat zal zijn, maar als het goed gedaan wordt dan heeft het altijd wel enig effect. Ik wil de pure herinnering die ik heb met alle positieve én negatieve emoties die daarbij horen koesteren, juist omdat ik al zo weinig herinneringen aan haar heb. En omdat ik het proces zó goed ken, vind ik de stap om het zelf te ondergaan lastiger. Het protocol zit zó in mijn hoofd, kan ik me daar dan wel gewoon onbevooroordeeld aan over geven? Dat vraag ik me af. Daarbij vond ik de noodzaak, in mijn geval, niet groot genoeg.’
‘EMDR is een behandeling vooral bedoeld voor mensen die bepaalde schokkende gebeurtenissen hebben meegemaakt en daar in hun dagelijks leven last van hebben. Dat kan iets zijn wat je hebt gezien of meegemaakt of wat je hebt gehoord. Wat er tijdens een EMDR-sessie wordt gedaan is die schokkende herinnering, die nu nog het meeste spanning oproept, weer ophalen naar het werkgeheugen waar deze ‘bewerkt’ kan worden. De therapeut zorgt dat de emotionele lading van de herinnering via verschillende zintuigen wordt gestimuleerd. Als je dan heel hoog in je emotie zit krijg je een afleidende taak (vaak in de vorm van vingerbewegingen of een lamp die je met je ogen moet volgen van links naar rechts) bewegingen te zien die je met je ogen moet volgen. Vaak van links naar rechts. Je ‘werkgeheugen’ wordt dan zo belast dat je niet én die heftige emoties kan ervaren en tegelijk die oogbeweging kan maken. De theorie is dan dat het heftige gevoel van die emoties met de scherpe randjes die daar bij horen, naar de achtergrond verdwijnt. Je ‘harde schijf’ wordt niet gewist maar het wordt gereorganiseerd.
Ik leg het altijd als volgt uit aan jonge kinderen: Alle herinneringen die je hebt worden in je hoofd opgeslagen in ‘ladekasten’. Als jij een gebeurtenis goed verwerkt dan ligt deze herinnering netjes, goed gesorteerd en opgeruimd in een laadje bij dezelfde onderwerpen. Maar als jij iets heel schokkend hebt meegemaakt dan kan het zijn dat je hoofd die herinnering niet goed kan verwerken. Deze komt dan niet netjes opgeruimd, maar rommelig in het laadje terecht en dan kan dat laadje niet goed dicht. Dus je hebt dan een ‘ladekast’ in je hoofd met allemaal laadjes die half open staan. Als je daar dan ‘rondloopt’ dan stoot je je telkens tegen die laadjes die open staan, waardoor de herinnering ongewild weer bij je opkomt. Wat EMDR doet, is het verwerkingsproces weer opnieuw op gang brengen zodat de herinnering nu wel op de juiste manier wordt opgeslagen. Zo heb je geen last van openstaande laadjes en kan ji zelf bepalen wanneer je een laadje open doet of dicht laat.’
‘Ja dat klopt. Meer controle en de herinnering is minder belastend geworden. Er kan ook een cognitieve shift plaatsvinden: bijvoorbeeld als eerst schuldgevoel een rol speelde, dat je er echt anders tegenaan gaat kijken en er een ander gevoel bij hebt. En je verwerkingsproces wordt ook op nieuw in gang gezet. Je kan na een sessie ook echt nog wel drie dagen de bijeffecten hiervan voelen. Je kan hoofdpijn hebben of vermoeidheid of misselijk zijn. en in gedachten meer met het onderwerp van de EMDR bezig zijn.’
‘Het kan één gebeurtenis zijn, waar jij al van weet dat die je veel pijn blijft doen. Maar je kan ook EMDR doen op het overlijden van je kind in het algemeen. Wat een EMDR-therapeut wel doet, is op zoek gaan naar stukjes uit de herinnering die symbool staan of die het meest typerend zijn voor dat onderwerp. Dus die de meeste impact hebben gehad. Het gaat om momenten uit je herinnering die nú nog het meest naar zijn om aan terug te denken.’
‘Ja, het maakt niet zoveel uit welk ‘plaatje’ je pakt maar het plaatje moet voldoende lading hebben en representeren wat in het hier en nu nog het meest naar is om aan terug te denken. Je moet er voldoende emoties bij kunnen voelen. Maar je kan EMDR ook toepassen op iets dat in de toekomst nog gaat komen. Bijvoorbeeld zoals op een toekomstige bevalling waar je veel angst voor hebt.’
‘Het bestaat nu zo’n 25 jaar en is bij toeval ontdekt door een Amerikaanse psycholoog. Het werd en wordt dus veel ingezet bij grote trauma’s en schokkende gebeurtenissen, Maar tegenwoordig wordt het ook vaak gebruikt bij depressies, angststoornissen, persoonlijkheidsstoornissen of verslavingen, zelfbeeldproblematiek. Het kan heel breed worden ingezet. Het si dan wel vaak een onderdeel van een groter behandelplan maar bij rouw kan het ook heel goed op zichzelf staan.’
‘In principe is het voor iedereen geschikt. We kijken wel altijd naar wat risico’s zouden kunnen zijn. Zijn er bijvoorbeeld mensen met forse automutilatie-problemen (zelfbeschadiging) dan kijken we wel wat het ophalen van grote trauma’s hier voor invloed op heeft. En mensen met grote alcohol- of drugsproblematiek, waardoor emoties heel erg gedempt worden, zijn ook moeilijker te behandelen. Daarbij lukt het vaak minder goed omdat je wel goed moet kunnen voelen en dat is minder het geval door de alcohol of de drugs. Maar in principe is het verder voor iedereen geschikt, het maakt niet uit hoe oud iemand is, zelfs bij baby’s is het al mogelijk.’
Bekijk alle edities van NEL Magazine
‘Nee. Dat maakt niet uit.’
‘Vaak zeggen ze wel, wacht een paar dagen af. Want als het gister is gebeurd, dan kan je nu nog niet zeggen wat de impact van die gebeurtenis is. Of je er veel last van gaat hebben en of het je belemmert in je dagelijks leven. Je wilt bij voorkeur eerst het natuurlijke verwerkingsproces de kans geven zijn werk te doen. Ik denk dat alle mensen die EMDR hebben gehad, en ook van de reacties die ik lees in de facebookgroep, zij er wel last van hadden in hun dagelijks leven. Rouw is een (natuurlijk) proces dat je moet doorlopen en dat altijd met vallen en opstaan gaat. Maar de vraag is, wanneer ga je er echt last van hebben? En ‘moet’ je daar iets mee? Daar is wel even tijd voor nodig.’
‘Ja dat kan zeker. Dat je er in het gesprek met de therapeut achter komt welke beelden voor jou het meest traumatisch zijn. Eerst vraagt de therapeut je om het hele verhaal te vertellen. Je doet dan je ogen dicht om het nog intenser te herinneren. Een goede EMDR-therapeut komt, door goed door te vragen, er zo achter welke beelden nu nog het meest belastend zijn. Toen ik in mijn opleiding zat en we moesten ‘oefenen’ op elkaar heb ik het voorval genomen dat ik met mijn dochter van de trap af viel. Ik dacht dat het heftigste moment was dat ik me verstap en dat Mette met haar hoofdje tegen een paal aan klapt. Maar in het gesprek komt naar voren dat het moment, boven aan de trap, voordat we naar beneden lopen en ik besluit om mijn dochter niet met haar gezicht richting mij, maar haar met haar gezicht naar voren de trap af te tillen, dat dat het moment is waar ik me het meest vervelend over voel. Dus het kan heel goed dat er in het gesprek iets anders naar voren komt dan dat je verwacht.’ Dat wat later als het meest traumatisch wordt ervaren is lang niet altijd hetzelfde als wat op het moment van de gebeurtenis als meest vervelend wordt ervaren.’
‘Ja, dat is heftig, je moet het echt aan gaan En dat is wel iets waar mensen van te voren over na moeten denken. Hoe ga ik met die emotie som die naar boven komen? Hoe blijf ik die zo goed mogelijk de baas? Want als dat niet lukt, wat gebeurt er dan. Het is de bedoeling dat je alles doorvoelt maar ook dat je je committeert aan her proces waar je in bent gestapt. Dat is belangrijk en zeker iets om met de therapeut te bespreken. Je kan er erg tegenop zien om weer een sessie te straten maat tegelijkertijd brengt het ook vaak na één sessie al verlichting. Dat maakt het wel draaglijker om toch weer een sessie aan te gaan.’ EMDR wordt vaak wel als minder belastend ervaren dan andere vormen van behandeling, omdat het vaak snel verlichting brengt en mensen er minder tot in detail over hoeven te vertellen. Ze moeten het vooral in gedachten kunnen oproepen – iets wat vaak in de dagelijkse praktijk al automatisch gebeurt.’
‘Het is verschillend. Bij sommige gebeurtenissen kan je al met twee sessies klaar zijn. En bij andere is het wat meer. Maar deze vorm van therapie is een kortdurende interventie, zoals je dat noemt. Het is zeker niet iets dat jaren nodig is. Soms is EMDR onderdeel van een groter behandelplan, dan duurt het langer maar als het specifiek over rouw gaat ben je meestal na acht keer echt wel klaar.’
‘Bij iedereen die EMDR aangaat gebeurt er wel iets. En baat het niet dan schaadt het niet, zeggen we altijd. Soms is de behandeling een onderdeel van een groter behandelplan en dan zijn we langer bezig voor het juiste resultaat maar dat geldt niet direct voor dit onderwerp.’
‘Dat weet ik niet, maar dat zou best wel eens kunnen. Er is in ieder geval geen specifieke opleiding voor. Je hebt in Nederland wel opleidingen apart voor kinderen- jeugd en volwassenen. Ik kan me voorstellen dat een rouwtherapie ook EMDR kan geven. Maar specifieke rouw-EMDR-therapeuten ken ik zelf niet. Het is wel een succesvolle therapie dus het zou me niet verbazen als ze er wel zijn.’
‘Ja zeker. Ik zag op jullie facebookpagina dat er veel (vooral) moeders zijn die na tientallen jaren behandeling aangaan voor een traumatische gebeurtenis. Kan je nagaan hoe lang ze met hun belastende herinnering ermee hebben gelopen en hoeveel ze met zich hebben meegedragen. Vroeger werd er natuurlijk heel anders mee omgegaan. Toen werd er helemaal niet over een overleden kindje gesproken en dat maakt het trauma vaak nog intenser.’
Dit artikel stond in NEL Magazine 2
Schrijf je in voor NEL's nieuwsbrief
Blijf één keer per maand op de hoogte van alles wat jij belangrijk vindt.
Je gegevens worden gebruikt voor het versturen van onze nieuwsbrief zoals omschreven in onze privacyverklaring.
© 2023 NEL Magazine | Privacyverklaring
