Maurice over het verlies van zijn zoon Marc de Hond

Voor NEL Magazine 3 interview ik Maurice de Hond over zijn zoon Marc de Hond. Marc stond op een bijzondere manier in het leven, bleef in de meest donkere dagen de sterren zoeken. Na zijn overlijden is dit ook de manier hoe zijn vader Maurice met zijn overlijden om gaat.

Hoe kan het dat Maurice, zo kort na het overlijden van zijn zoon, zo positief is? Het valt op omdat het iets is dat niet vaak gebeurt. We zijn benieuwd hoe hij dat doet en hopen dat zijn manier een inspiratie kan zijn voor andere ouders.

Als jij praat over je zoon Marc overheerst vooral de positiviteit: is dat een keuze of gaat dat vanzelf?

‘Ik denk dat dat vanzelf gaat. Als ik het gevoel krijg dat het de negatieve kant op gaat, dwing ik mezelf om naar het positieve te gaan. Maar voor het grootste deel gaat dat vanzelf.’

Heb je een idee hoe dat kan?

‘Ik denk dat dat voor een deel genetisch is. En dat het ook komt omdat ik er meer rationeel naar kijk dan emotioneel. Ik denk dat die combinatie maakt dat dat zo gaat.

Toen mijn eerste vrouw overleed, voelde ik het ook zo. Vóór haar overlijden had ik nooit overlijdensgevallen van dichtbij meegemaakt. Ik wist van tevoren niet dat ik dit zo ‘positief’ zou kunnen benaderen. Het feit dat ik er zo goed mee om kon gaan, was voor een heel groot deel aan haar te danken. Wij hebben zoveel mooie dingen meegemaakt in haar laatste maanden. Datzelfde kan ik ook over Marc zeggen.’

Wist je door die ervaring met je eerste vrouw dat je nu bij Marc er ook zo mee om zou kunnen gaan?

‘Nog veel sterker. Drie dagen voordat Marc overleed, hebben wij met een stuk of 15 familieleden bij hem gezeten, rond zijn bed. We hebben sushi gegeten en hij was redelijk helder. Hij wilde graag anekdotes horen van ons, maar er kwam niet zoveel. Ik heb toen het woord genomen. ‘Ik wil iets vertellen’, zei ik. ‘Ik weet hoe het is geweest na het overlijden van mijn vrouw en hoe belangrijk zij is geweest in dat proces. Hoe sterk zij ons heeft gemaakt door de manier waarop zij ermee omging. Ik wil Marc ook bedanken voor het feit dat hij dit nu ook bij ons doet.’ Want door de manier waarop hij er de laatste drie maanden mee om is gegaan, heeft hij ons de kracht gegeven om er na zijn overlijden zo mee om te gaan. Het interessante is dat iedereen in de kamer op dat moment een beetje stil werd. Later vertelden ze me allemaal dat ze toen niet begrepen wat ik bedoelde, maar dat ze het nu achteraf precies zo ervaren als ik het had omschreven. Dat het hen sterker heeft gemaakt. Blijkbaar is iedereen ertoe in staat. We waren met 15 mensen en bij iedereen is het zo verlopen.

En ik heb zoveel positieve componenten en herinneringen aan Marc. Ik ben ook heel visueel in mijn geheugen. Als ik wil kan ik voor me halen hoe de laatste paar (moeilijke) dagen met hem waren, maar dat schuif ik weg door er mooie momenten voor in de plaats te zetten. Door andere gedachten kun je je gevoel beïnvloeden.’

Krijg jij daardoor soms niet het ‘verwijt’ dat je je gevoel onderdrukt?

‘Er zijn veel mensen die ‘mijn manier’ niet begrijpen of zeggen dat ze dat niet zouden kunnen als hen zoiets zou overkomen. Na het overlijden van mijn vrouw zeiden mensen ook wel: ‘Als je zo snel na haar overlijden zo positief kan zijn, zul je niet veel van haar gehouden hebben.’

Gelukkig heb ik me nooit veel aangetrokken van wat andere mensen zeiden. Ik ontving veel e-mails na het overlijden van Marc, van mensen die schreven dat ze zich konden voorstellen hoe vreselijk ik me zou moeten voelen, hoe vreselijk het moet zijn om je zoon te verliezen en zich alleen daarop concentreerden. Eigenlijk ging dat niet over mij of mijn situatie. Zij projecteerden daarmee hun eigen angsten en gevoelens op wat er bij ons gebeurd was.’

Maar jij denkt dus dat iedereen zo positief met zo’n ervaring om zou kunnen gaan?

‘Ik ben ervan overtuigd dat mensen een positieve blik kunnen trainen. En ik denk inderdaad dat het, zeker ook bij mijn vrouw destijds, een rationele keuze is geweest. We wisten, vier maanden voordat zij overleed, dat ze het niet zou halen. Zeker de laatste maand, was het wachten tot het moment daar was. Zelfs voor haar was het een soort van opluchting toen dat moment aangebroken was. Voor mij ook, omdat alles stilstaat. Er was geen uitzicht of mogelijkheid op geluk, alleen maar meer lijden. Wij zaten al heel diep in dat proces. Bij Marc is dat misschien nog wel sterker gebeurd. Daar wisten mensen niet dat het zover was. Voor ons was het een afsluiting van een periode, maar voor veel mensen was het een schok toen ze op het journaal hoorden dat hij overleden was. Ik zat al vier fases verder dan de mensen die het net hoorden.’

En de manier van overlijden heeft natuurlijk ook invloed op het rouwproces.

‘Jazeker. Ik moet er niet aan denken dat mijn vrouw of zoon door een auto-ongeluk om het leven zou zijn gekomen. Ik heb een goede vriend, zijn dochter is op die manier verongelukt toen zij 27 was. En nu, 20 jaar later, is hij daar nog niet van hersteld. Ik weet niet hoe ik daarmee was omgegaan. Misschien ook op deze manier, misschien niet. Maar wat ik heb meegemaakt met mijn vrouw en mijn zoon, en wat mijn vriend heeft meegemaakt is een verschil van dag en nacht.’

Jij wilt niet ‘die gebroken vader’ zijn, las ik ergens. Wanneer heb je die keuze gemaakt?

‘Dat heeft ook te maken met het feit dat ik een publiek figuur ben en we volop in de coronaperiode zitten waar ik een duidelijke mening over heb. Ik word daarin door de media genegeerd. Ik wil ze niet de kans bieden om zichzelf te verbergen achter de dood van mijn zoon. Dat ze dat als reden aangrijpen om mij niet uit te nodigen bij talkshows of andere programma’s. En ik wil de boodschap van Marc doorgeven. Daar wil ik ook iets in betekenen. Ik wist wat er nog zou komen: zijn interview, zijn boek. Hij heeft met zijn overlijden als het ware ook nog een boodschap. Hij wil mensen daarin iets meegeven. Dat doodgaan op een andere manier kan, en dat het leven van de nabestaanden niet voorbij is, puur omdat hij er niet meer is.’

NEL Magazine 4 is inmiddels ook uit. Bestel hem nu hier!

Geloof jij dat er nog iets is hierna? Is dat misschien ook een reden dat je er zo positief mee om kunt gaan?

‘Nee, dat geloof ik niet. Maar we zullen het nooit weten.

Wat ik wel heb gezegd, toen mijn vrouw overleed (want mijn ouders vroegen toen al: ‘Ben je echt zo sterk of…’ Ze begrepen het toen niet zo goed): ‘Ik geloof niet dat ze dit nog kan zien, maar stel: ze kan het wel zien. Denk je dan dat ze blij is als ik in een diep, zwart gat zou zitten en niet meer verder wil met mijn leven. Of denk je dat ze blijer is als ze ziet dat ik verderga met mijn leven en nog geniet?’

Daarbij denk ik dat joden eeuwenlang getraind zijn om onder de meest negatieve omstandigheden toch door te gaan. De concentratiekampen zijn het meest ultieme voorbeeld, maar daarvóór zitten nog eeuwen met pogroms en dat soort zaken. Mensen die dat overleven, daar heeft een soort natuurlijke selectie plaatsgevonden. Mijn ouders vertelden me dat het, als je depressief raakte in het kamp, niet lang duurde voordat je doodging. Je leefde zó aan het uiterste van wat je lichaam kon, dat het vrij snel afgelopen was als je dat mentaal niet kon volhouden. Het opvallende is dat ik dat herkende bij meer mensen die het concentratiekamp hadden overleefd, en die ik bij mijn ouders thuis ontmoette. Karakterologisch zag ik bij hen allemaal hetzelfde.’

Helpt het jou in je proces om het gedachtegoed van Marc uit te dragen of om over hem te praten?

‘Ik ben daar zelf niet zo actief mee bezig. Zijn vrouw en broertjes meer. Ik blijf daarin een beetje op de achtergrond. Dat maakt voor mijn proces niet veel uit.

Wat ik wel denk te weten is dat hij het fijn zou vinden dat erover gepraat wordt, omdat hij wel missies had. Eerst natuurlijk toen hij in een rolstoel belandde en zich vooral concentreerde op wat hij nog wél kon, wat er nog wél mogelijk was. Dat was geen gezochte rol, maar die kreeg hij en heeft hij geaccepteerd. Toen het proces kwam dat hij kanker kreeg en dood zou gaan, heeft hij daar ook wel een rol gevoeld. Als er zoveel mensen in geïnteresseerd zijn, dan kan ik hier ook nog iets mee doen in plaats van het alleen zelf dragen, dacht hij. Dat heeft hij gedaan via zijn boek, zijn documentaire en zijn interview. Dat was fijn, want zo maakte hij van de eindfase, hoe gek het ook klinkt, ook een proces. Twee dagen vóór hij overleed heeft hij zijn laatste hoofdstuk gedicteerd aan zijn broer.’

Helpt het jou dan wel om over hem te praten?

‘Hm, nee. Ik weet niet eens of ik dat fijn vind. Als het gebeurt dan gebeurt het, maar ik zoek het eigenlijk niet op. Ik merk eigenlijk dat ik het eerder ontwijk dan opzoek.’

Maar zoveel reacties op wie hij was en wat hij deed, dat moet toch ergens helend werken?

‘Hij heeft een heel leven gehad waarin hij positief werd beoordeeld en behandeld. Dat was niet alleen na zijn dood. Wat mij wel heel goed doet, is als ik e-mails krijg van mensen die zijn boek hebben gelezen en vertellen hoeveel Marc voor hen heeft betekend. Dat vind ik wel heel fijn, maar het is niet zo dat ik dat zoek omdat ik dat nodig heb.

Waarom ik er een interview als dit doe, is omdat ik er wel over kán praten. Omdat erover praten misschien anderen ook nog kan helpen.’

Wat wil je graag meegeven aan anderen?

‘Ik wil graag richting geven aan hoe ze zelf met zo’n situatie om zouden kunnen gaan. Anderen die zoiets mee hebben gemaakt, nog mee gaan maken of er middenin zitten, laten zien dat er meer opties zijn dan wanhoop.’

Documentaire: ‘Tot de dood ons scheidt’

Nada van Nie maakte deze documentaire over het ziekteproces van presentator en theatermaker Marc de Hond. Nada van Nie volgde Marc en z’n gezin anderhalf jaar lang van heel dichtbij, waarbij ze mee ging naar ziekenhuisafspraken, chemotherapie, maar ook bij Marc thuis veel tijd doorbracht. Het resultaat is een heel persoonlijk en indringend portret.