‘De wereld van rouw vóór en ná mijn eigen rouw’

Vaak gaan ouders of grootouders iets doen in de wereld van rouw na een eigen ervaring. Maar er zijn ook (groot)ouders die al in deze wereld werken voordat zij hun eigen verlies-ervaring hebben. Ik ben benieuwd of ze dat hielp tijdens hun eigen verlies én of ze daarna anders tegen hun ‘vak’ zijn gaan aankijken. En of hun kennis ze heeft geholpen.

Uitvaartverzorger én opa in rouw

Mayson overleed tijdens de zwangerschap met 40+5 weken ( 7-5-2018). Jan Willem is samen met Tanja en is uitvaartverzorger. Hij verzorgde de uitvaart van zijn kleinzoon Mayson.

Jan Willem hoe ben jij in de uitvaartwereld terecht gekomen?
Jan Willem: ‘Ik had een vriend met een bedrijf in rouw- en trouwauto’s. Ik was een jaar of 18 toen ik als bijbaan deze auto’s schoonmaakte. Met het uitvaartbedrijf zelf of met de overledenen wilde ik liever niets te maken hebben. Totdat hij ineens zonder personeel zat en mij vroeg of ik een overledene wilde ophalen. Het was een vrouw van 87, ze was gestikt in een visgraat. Ik heb vervolgens jaren als rouwchauffeur gewerkt, totdat ik uiteindelijk ook het vak van uitvaartverzorger inrolde. Iets wat ik nooit verwacht had. De dood is meestal toch een ‘ver van je bed’-show, helemaal als je jong bent. Ik heb uiteindelijk 21 jaar in het vak gezeten. Nu werk ik bij de gemeente. Maar als bekenden me vragen om een uitvaart te verzorgen doe ik dat altijd, zelfs als ik er dagen vrij voor moet nemen.’
Tanja: ‘Zo hebben we elkaar ook ontmoet. Jan Willem heeft de uitvaart van mijn beide ouders verzorgd. Mijn moeder overleed op 70-jarige leeftijd in 2004, mijn vader overleed negen maanden later. Mijn familie zei toen: “Laten we diezelfde meneer Broere weer vragen”. Zo is de vonk over geslagen. Jan Willem is niet de biologische vader van Chadiya, maar zo voelen we dat wel. Ze noemt hem papa en ze heeft zelfs geprobeerd om zijn achternaam te krijgen.

Wat sprak je uiteindelijk zo aan in het werk van een uitvaartverzorger?
Jan Willem: ‘Het verzorgende zat er bij mij altijd al wel in. Ik heb ook in de gehandicaptenzorg gewerkt en in een gezinsvervangend tehuis. Mensen die overleden zijn weer ‘mooi maken’ vond ik het mooiste van het hele vak. En de omgang met mensen, iets voor mensen betekenen. Als ik daaraan denk kan ik weer emotioneel raken.’
Tanja: ‘Dat emotionele is wel meer aan de oppervlakte erg gekomen na het overlijden van Mayson.’
Jan Willem: ‘Sinds ik officieel gestopt ben als uitvaartondernemer ben ik wel even de weg kwijt geweest. Toen is alles ineens hard binnenkomen. Ik zat niet meer in ‘mijn rol’ en al het leed dat ik in al die jaren heb gezien kwam naar boven.’

16 december geeft Maartje een workshopdag Open to Change voor (groot)ouders van een overleden baby.  De dag is in klein groepsverband. Er wordt op een andere manier naar de dood gekeken. Heb jij het idee dat dood niet betekent dat iemand helemaal weg is, heb je het idee dat je nog tekens krijgt of voel je de aanwezigheid  van jouw overleden dierbare soms nog? Deze dag staat in het teken van zelf dingen ervaren, informatie en oefeningen doen om jezelf open te stellen om meer contact te hebben met ‘boven’. 

Tijdens jouw tijd als uitvaartverzorger, heb je toen ook overleden kinderen verzorgd?
‘Ja, regelmatig, ik schuwde dat niet. Als mensen mij daarvoor vroegen deed in mijn opperste best om alles voor elkaar te maken. Maar het had wel meer impact dan een volwassene. Als ik er vier in de maand had gehad, dan was ik een aantal dagen van de radar. Dan wist ik even niet meer waar ik het zoeken moest. Ook mensen van je eigen leeftijd hakken erin, maar een kind helemaal.’

Wat is er gebeurd met Mayson?
Tanja: ‘Mayson is overleden tijdens de zwangerschap met 40 weken en 5 dagen. De zwangerschap van Chadiya, mijn dochter, verliep zonder problemen. Geen pijntjes of moeilijkheden, alles ging goed. Ze heeft een week voor Mayson overleed wel wat bloed verloren, maar de verloskundigen zagen geen reden tot bezorgdheid en ze is niet onderzocht. De dag voor hij overleed was hij nog heel druk in de buik. ‘Het lijkt wel alsof hij aan het housen is mam’, zei ze tegen me. De dag erna belde ze om te zeggen dat ze weer wat bloed had verloren en dat ze naar het ziekenhuis gingen. Niet veel later belde mijn schoonzoon dat Mayson overleden was. Zijn navelstreng bleek verkeerd aangelegd, toen de vliezen braken is zijn navelstreng gescheurd en verloor hij al z’n bloed. Het verkeerd aanleggen van de navelstreng hadden ze tijdens de 20 weken echo kunnen opmerken, maar het is niet gezien. Als ze dat wel hadden gedaan, had ze een keizersnee kunnen krijgen en had hier nu een jongetje van twee en een half rondgelopen. We hebben er heel veel verdriet gehad. Hij was ons eerste kleinkind we hadden ons er allemaal zo erg op verheugd.’

Jan Willem jij hebt de uitvaart van je kleinzoon Mayson begeleid. Stond het meteen vast dat jij dat zou doen?
Jan Willem: ‘Nee’ (en tegelijkertijd) Tanja: ‘Ja’. Jan Willem: ‘Nou, ik heb direct een collega-ondernemer gebeld waar ik nu mee samenwerk of hij het vanuit hen wilde verzorgen en of ik mocht helpen. Hij zei: ‘Ja dat is oké, maar jij gaat het doen.’ Ik heb wel gezegd dat ik dat heel graag wilde, maar dat ik tijdens de dag van de uitvaart als opa aanwezig wilde zijn.’
Tanja: ‘Mayson is op maandag overleden en op dinsdag geboren. Al op maandagmiddag heeft Jan Willem de rol van uitvaartbegeleider aangenomen en is hij alles gaan regelen. Kevin en Chadiya hebben het kistje uitgezocht en hij heeft samen met Kevin het kistje opgehaald. Tot het moment dat Mayson geboren zou gaan worden, toen heeft hij zich daarvan even teruggetrokken, maar het moment dat Mayson er was heeft hij die rol weer helemaal opgepakt. Samen met Chadiya en Kevin heeft hij Mayson gewassen en aangekleed. Ik hoorde hem op de achtergrond zeggen: ‘Zachtjes oppakken, pas op zijn velletje, (Mayson’s huid liet een beetje los en hij had wat blaren) dit is ingepakt met folie, til zijn hoofdje maar voorzichtig op.’ Ik hoorde hem helemaal in zijn rol als uitvaartverzorger. Hij was daar om te assisteren, maar hij liet het mijn dochter doen. De dagen erna heeft hij ook alles geregeld.’

Was dat voor jou een manier om er op dat moment mee om te gaan?
Jan Willem: ‘Ja, door in die rol te stappen kon ik er beter mee omgaan. Ik kon iets doen, echt iets betekenen. Tijdens de uitvaart heeft Hans Brummer van Silentis uitvaartverzorging de rol overgenomen, toen wilde ik daar als opa zitten. Maar op het moment dat ze hem in de oven zouden invoeren wilde ik dat zelf doen. Ik wilde dat Kevin en Chadiya en ik degenen waren die hem als laatste hadden aangeraakt. Maar dat was nog even lastig. We hadden dat van tevoren wel zo besproken met het crematorium, maar toen het moment daar was hadden zij het liever niet omdat ze mij, denk ik, als opa zagen en het te intiem vonden. Toen heb ik me wel even laten gelden en mij flink uitgesproken. Gelukkig kwam dat toch nog goed.’

Nu je het overlijden en de rouw zelf van zo dichtbij hebt meegemaakt, kijk je er nu anders tegenaan?
Jan Willem: ‘Vroeger was ik van steen en dat is niet meer zo. Niet dat het me allemaal niets deed, maar ik zat in mijn professionele rol en na Mayson is dat soms moeilijker geworden. Helemaal als de uitvaart op dezelfde locatie is of als dingen me herinneren aan zijn uitvaart. Ik kan me professioneel opstellen tijdens de dienst zelf, maar daarna lig ik er even af. Dus dat heeft zeker invloed gehad.’

Je bent dus emotioneler geworden, maar heeft het ook praktisch iets veranderd?
Jan Willem: ‘Ik merk dat ik de gesprekken met mensen anders voer. Als mensen het voorheen hadden over eten en drinken na de dienst, dan dacht ik vaak: mensen komen niet naar een uitvaart om te eten of te drinken hoor. Mensen komen om de laatste eer te bewijzen aan diegene die overleden is. Nu ben ik wel softer, ik denk veel vaker: als mensen iets graag willen, waarom niet? Als ze daar op een bepaalde manier geld aan uit willen geven snap ik dat. Voorheen vond ik het niet nodig, maar nu snap ik dat mensen er boven alles ook een ‘mooie’ dag van willen maken. Ik kan het meer vanuit de klant zien.’

Facebookgroep voor opa en oma’s in rouw
Na het overlijden van Mayson ervaarde Tanja dat er nog niet zoveel was voor opa’s en oma’s die hun kleinkind moeten missen. Zij hebben, zoals ze dat noemt, vaak dubbel verdriet. Ze moeten hun kleinkind missen maar zien ook het intense verdriet van hun eigen kinderen. Tanja is de oprichter van de Facebookgroep www.facebook.com/groups/omasenopasvanvlinderkindjes/. Alle opa’s en oma’s zijn welkom.

Dit artikel staat in NEL Magazine 4